Wenus

fot. NASA

Wenus (Hesperos, Jutrzenka, Gwiazda Poranna, Gwiazda Wieczorna). Jest to druga według oddalenia od Słońca planeta Układu Słonecznego. Jest to też drugi, po Księżycu, pod względem jasności obiekt na nocnym niebie. Znana była już w starożytności.

Okres obiegu wokół Słońca wynosi 224,7 dni ziemskich, półoś wielka orbity 108,1 mln km, czas pełnego obrotu 243 dni ziemskich, promień równikowy 6070 km, masa 0,815 masy Ziemi.

Wenus ma skalistą powierzchnię, a na niej rozległe równiny, wyżyny, góry, wulkany i kratery.

Planetę otacza gruba, nieprzezroczysta atmosfera zawierająca głównie dwutlenek węgla (96%). Występujące w niej mgły (zawiesiny kwasu siarkowego, solnego i fluorowodorowego) powodują deszcze kwasów.

Wenus była badana przez sondy kosmiczne Pioneer, Wenus, Magellan.

Wenus

Wenus jest planetą, która zbliża się do Ziemi na najmniejszą odległość. Wzajemne oddalenie między tymi dwoma ciałami niebieskimi zmienia się w granicach 40-259 milionów km. Duże różnice odległości, z jakiej z Ziemi widać Wenus, są przyczyną zmian jej rozmiarów kątowych na niebie, odpowiednio, od 64" do 10" (dla porównania: średnica kątowa Księżyca w pełni wynosi około 1800"). Patrząc na Wenus przez lunetę, widzimy tylko tę część jej globu, która jest oświetlona przez Słońce, a więc Wenus - podobnie jak Księżyc - wykazuje fazy. Gdy jest najbliżej Ziemi, czyli gdy znajduje się między Ziemią i Słońcem, możemy dostrzec jej wąski sierp.

>>> Powierzchnię Wenus spowija gruba powłoka chmur. Zdjęcie zostało wykonane w 1979 r. przez sondę Pioneer Venus Orbiter. Fot. JPL/NASA.

Pod względem rozmiarów Wenus tylko nieznacznie ustępuje Ziemi; jej promień równikowy ma 6051 km. Glob wenusjański bardzo wolno obraca się wokół osi niemal prostopadłej do płaszczyzny orbity, ale kierunek obrotu jest przeciwny do kierunku ruchu orbitalnego, w związku z czym kąt nachylenia płaszczyzny równika planety do płaszczyzny ekliptyki wynosi aż 177^o. Pełny obrót trwa 243 dni, a więc Wenus obraca się najwolniej spośród wszystkich planet. Doba wenusjańska to prawie 117 dób ziemskich. Słońce na niebie Wenus wschodzi na zachodzie, a zachodzi na wschodzie. Masa planety stanowi 0,82 masy Ziemi, a średnia gęstość materii, z której jest zbudowana, wynosi 5,25 g/cm³, a więc jest nieco mniejsza niż średnia gęstość Ziemi i Merkurego.

>>> Radarowy obraz, uzyskany przez sondę Magellan, fragmentu powierzchni Wenus z dwoma wulkanami: Gula Mons (z lewej) i Sif Mons (z prawej). Widoczne są zastygnięte potoki lawy. Aby uwydatnić szczegóły obrazu, wysokość widocznych na nim utworów zwiększono 20 razy. Gula Mons wznosi się mniej więcej 3 km ponad otaczające równiny; Sif Mons ma 2 km wysokości i 300 km średnicy. Fot. NASA.

Przypuszcza się, że wnętrze Wenus przypomina wnętrze Ziemi. Trochę mniejsze od ziemskiego jądro żelazo-niklowe o promieniu około 3000 km otoczone jest grubym skalistym płaszczem i kilkudziesięciokilometrową skorupą powierzchniową. Obecną powierzchnię planety ukształtowały mniej więcej pół miliarda lat temu zjawiska wulkaniczne i, w znacznie mniejszym stopniu, tektoniczne. Badania radarowe wykonane za pomocą sondy Magellan wskazują, że około 85% powierzchni Wenus pokrywają utwory pochodzenia wulkanicznego (różne struktury koliste, kopuły, rozległe równiny, meandrujące potoki zastygłej lawy, asymetryczne kratery). O aktywności tektonicznej świadczy natomiast gęsta sieć rowów i szczelin, a także liczne zmarszczki i fałdy. Kraterów uderzeniowych na powierzchni Wenus jest stosunkowo niewiele, gdyż ślady najdawniejszych wydarzeń, z okresu wielkiego bombardowania, zostały całkowicie zatarte w wyniku późniejszej działalności wulkanicznej; pozostały tylko młode kratery meteorytowe.

>>> Powierzchnia jednej z półkul Wenus (środek odpowiada 270o długości wschodniej), zrekonstruowana na podstawie radarowych obserwacji sondy Magellan. Skala umożliwia ocenę różnic wysokości. Ciemne plamy to materia wyrzucona z kraterów uderzeniowych. Zaznaczone zostały miejsca lądowania sond bezzałogowych. Fot. NASA.

Wenus ma grubą i gęstą atmosferę, którą odkrył Michaił W. Łomonosow (1711-1765) w wyniku obserwacji przejścia planety przed tarczą Słońca 26 maja 1761 r. Składa się ona przede wszystkim z dwutlenku węgla (96%) i azotu (3,5%) z domieszkami dwutlenku siarki, tlenku węgla, argonu, neonu, chlorowodoru, fluorowodoru i pary wodnej. Temperatura atmosfery przy powierzchni sięga aż 750 kelwinów (różnica pomiędzy temperaturą dnia i nocy nie przewyższa 25 stopni), a ciśnienie wynosi około 90 barów (9 MPa), czyli jest 90 razy większe od ciśnienia atmosferycznego przy powierzchni Ziemi. Na wysokości 100 km temperatura spada do około 100 kelwinów. Tak wielkie rozgrzanie powierzchni Wenus (największe ze wszystkich powierzchni planetarnych) jest wynikiem efektu cieplarnianego, wywołanego nieprzezroczystą, gęstą warstwą obłoków, spowijających całą planetę na wysokości od około 60 do około 80 km. Przesłaniają one całkowicie powierzchnię Wenus i dlatego o jej ukształtowaniu można się było czegoś dowiedzieć dopiero dzięki badaniom radarowym z pokładu sond kosmicznych. Obłoki zwiększają znacznie albedo Wenus, które sięga prawie 75%.

Magnetyzm Wenus jest co najmniej o trzy rzędy wielkości słabszy od ziemskiego, czego przyczyny upatruje się przede wszystkim w bardzo wolnej rotacji planety; Wenus nie ma więc zauważalnego pola magnetycznego ani magnetosfery. Wenus nie ma też księżyców ani pierścieni.